Glutenintolerantie & is een glutenvrij dieet gezonder?

Het glutenvrije dieet

Steeds meer mensen kopen glutenvrije producten in de supermarkt, met de gedachte dat dit gezonder of beter voor ze is. Maar waar komt deze gedachte vandaan? Is glutenvrij gezonder? Wat is gluten überhaupt en waar is het voor nodig? Wat nou als je écht allergisch bent voor gluten? Alle antwoorden op deze vragen leg ik aan jullie uit aan de hand van dit artikel.

Wat is gluten?

Ik zal beginnen met het beantwoorden van de makkelijkste vraag, wat is gluten nou eigenlijk? Gluten is een eiwit dat van nature voorkomt in verschillende soorten granen. Gluten zorgt ervoor dat een product dat van meel gemaakt is, meer elasticiteit krijgt. Door het toevoegen van gluten wordt een product steviger en het zorgt ervoor dat het kan rijzen. Zo krijg je bijvoorbeeld een stevig en luchtig brood.

Waar zit gluten in?

Graansoorten waar gluten van nature in voorkomt zijn tarwe, spelt, rogge, kamut en gerst. Alle producten die gemaakt zijn op basis van deze graansoorten, bevatten dus ook gluten. Producten die van nature gluten bevatten zijn brood, crackers, wraps, pasta, pizza, paneermiddel, cake en koek. Maar soms zit het ook in producten waarbij je het totaal niet verwacht, zoals soepen, sauzen, snoepjes, ijs en bier. De gedachte dat glutenvrij brood bijvoorbeeld gezonder is dan normaal brood, is een beetje verkeerd. Ik schrijf ‘een beetje’, omdat dit bij sommige mensen wél het geval is. Voor gezonde mensen, zonder de diagnose coeliakie of andere darm aandoening, is glutenvrij eten niet gezonder. Voor mensen die deze diagnose wel hebben gekregen, is glutenvrij eten wel gezonder.

Ontstekingen in de dunne darm

Maar waarom zou je een glutenvrij dieet moeten volgen? Mensen die intolerant zijn voor gluten, moeten voedsel die dit eiwit bevatten streng vermijden. Dit is van belang omdat deze mensen na het eten van gluten, ontstekingsreacties in het darmslijmvlies van de dunne darm kunnen krijgen. De dunne darm zorgt voor de opname van belangrijke voedingstoffen uit de voeding.

Als jij door het eten van gluten heel veel ontstekingen krijgt in de dunne darm, kunnen de darmvlokken beschadigt raken of zelfs kapot gaan.

Wanneer iemand niet weet dat hij of zij glutenintolerantie heeft en gewoon gluten blijft eten, kan de darm zo erg beschadigen dat dit niet meer kan herstellen. Dit brengt grote gevolgen met zich mee, want als jouw lichaam belangrijke voedingstoffen minder of niet goed opneemt, kunnen er grote vitamine- en mineralentekorten ontstaan.

Glutenintolerantie, ofwel coeliakie

Mensen die intolerant zijn voor gluten hebben glutenintolerantie, ofwel coeliakie, en het is een chronische auto-immuunziekte. Helaas is er (nog) geen medicijn voor en je kunt er dus niet van genezen. Je moet met deze ziekte dus levenslang een glutenvrij dieet volgen. Dit is erg lastig, aangezien er in héél veel producten gluten zitten, ook als je het niet verwacht. Omdat je veel producten niet kan eten, is er een kans dat je tekort komt aan bepaalde voedingstoffen. Het is dus van belang dat je samen met een diëtist, in gesprek gaat om een dieet op te stellen. In dit geval is glutenvrij eten dus wél gezonder.

Hulp bij coeliakie

Het klinkt allemaal best wel heftig en dat is het eigenlijk ook. Gelukkig zijn er veel instanties, facebookgroepen etc. waar mensen met coeliakie hun troost bij elkaar kunnen vinden en er samen over kunnen praten. Ook liggen de supermarkten, in tegenstelling tot een aantal jaar geleden, vol met glutenvrije producten. Omdat deze producten extra duur zijn, krijgen mensen met coeliakie een jaarlijkse vergoeding van de overheid. Daarnaast bestaan er verschillende apps die aan kunnen geven welke producten wel een geen gluten bevatten om het een beetje makkelijker te maken.

Vaststellen coeliakie

Coeliakie komt in Nederland voor bij 1 op de 100 mensen. Het kan zich al op jonge leeftijd uiten, maar soms ook pas veel later. Het vaststellen van coeliakie is best wel lastig omdat de symptomen heel uiteenlopend zijn. De één heeft maag-darmklachten zoals diarree en buikpijn en de ander heeft hoofdpijn en vermoeidheid. Het vaststellen van coeliakie wordt gedaan door de huisarts en de maag-darm-leverspecialist. Dit wordt gedaan met een bloedtest en het nemen van een darmbiopt.

Glutensensitiviteit

Helaas kampen er ook veel mensen met darmproblemen, zonder dat er een ziekte vastgesteld kan worden. Uit ervaring van deze mensen blijkt vaak dat het minder of niet consumeren van gluten, hun darmklachten verminderen. Dit wordt ook wel glutensensitiviteit genoemd. Dit betekent simpelweg dat je (over)gevoelig bent voor gluten. Glutensensitiviteit geen erkende ziekte, maar toch ervaren veel mensen dit en vormt het een probleem. De klachten die zij ervaren lijken op die van mensen met coeliakie. Dit kunnen onder andere zijn; buikpijn, een opgeblazen gevoel, diarree, migraine darm-, huid-, gewrichts- en luchtwegproblemen of vermoeidheid.

Als jij hier last van hebt, is het dus verstandig om je te laten onderzoeken bij een dokter om erachter te komen of jij een ziekte hebt aan het maag-darmkanaal. Is dit niet zo, maar houden jouw klachten wel aan? Dan is het verstandig om samen met een diëtist onderzoek te doen naar wat voor soort voeding jij gevoelig bent. Het kan blijken dat jou darmen anders of heftiger reageren op het eten van veel gluten of bepaalde soorten vezels dan andere mensen. Deze producten kan je dan proberen te vervangen voor producten waarbij je minder klachten ervaart.

Leefstijlkeuze

De markt van glutenvrije bakkerijproducten groeit aanzienlijk, nu er betere diagnose technieken zijn voor mensen die overgevoelig of intolerant zijn voor gluten. De enige en veilige behandeling die voor dit soort aandoeningen beschikbaar is, is het volgen van een strikt levenslang glutenvrij dieet. Naast de mensen die om gezondheidsredenen een glutenvrij dieet moeten volgen, is er een nieuw segment van consumenten ontstaan ​​dat glutenvrije producten consumeert als levensstijlkeuze.

Glutenvrije producten zijn beperkt

Ondanks dat er tegenwoordig gelukkig steeds meer glutenvrije producten op de markt komen, komt het voor dat de schappen leeg zijn. Steeds meer mensen kopen deze producten omdat ze denken dat het volgen van een glutenvrij dieet beter voor de gezondheid is, maar dit is niet perse het geval.

Uit onderzoek blijkt dat als je een glutenvrij dieet volgt, dit geen gezondheidsvoordelen oplevert. Alleen voor mensen met coeliakie of een andere medische noodzaak levert het glutenvrije dieet wél gezondheidsvoordelen op. Daarnaast bevatten glutenvrije producten vaak meer vet, suiker en energie. Soms bevatten ze ook minder eiwitten en vezels dan producten mét gluten. 

Koop dus alleen glutenvrije producten als dit jou voorgeschreven is door de dokter of diëtist, zodat de mensen die het écht nodig hebben, genoeg keuze hebben in de supermarkt. Ik hoop dat je na het lezen van dit artikel meer geleerd hebt over het glutenvrije dieet en voor wie dit wel en niet geschikt is. Heb je nog vragen? Stel ze gerust hieronder in de reacties.

Benieuwd naar glutenvrije recepten? Die vind je hier.

Literatuurlijst

Bastiani, W. (2010). Dieetbehandelingsrichtlijnen Coeliakie / dermatitis herpetiformis.

Bernstein, M., Insel, P., McMahon, K., Ross, D. (2017). Nutrition. Burlington: Jones and Bartlett.

De Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen. (2008.) Richtlijn Coeliakie en Dermatitis Herpetiformis.

De Punder, K., & Pruimboom, L. (2013). The dietary intake of wheat and other cereal grains and their role in inflammation. Nutrients, 5(3), 771-787.

Every, D., Gerrard, J. A., Gilpin, M. J., Ross, M., & Newberry, M. P. (1998). Staling in starch bread: the effect of gluten additions on specific loaf volume and firming rate. Starch‐Stärke, 50(10), 443-446.

Foschia, M., Horstmann, S., Arendt, E. K., & Zannini, E. (2016). Nutritional therapy–facing the gap between coeliac disease and gluten-free food. International journal of food microbiology, 239, 113-124.

Gezondheidsraad (2015). Richtlijnen goede voeding 2015.

Green, P. H., & Jabri, B. (2003). Coeliac disease. The Lancet, 362(9381), 383-391.

Jansen, T., Luikens, D., Karssen, P., Mulder, C. (23 december 1994). Epidemiologie van coeliakie in Nederland. Geraadpleegd op 25 mei 2020, van https://www.ntvg.nl/artikelen/epidemiologie-van-coeliakie-nederland/volledig

Missbach, B., Schwingshackl, L., Billmann, A., Mystek, A., Hickelsberger, M., Bauer, G., & König, J. (2015). Gluten-free food database: the nutritional quality and cost of packaged gluten-free foods. PeerJ, 3, e1337.

Niewinski, M. M. (2008). Advances in celiac disease and gluten-free diet. Journal of the American Dietetic Association, 108(4), 661-672.